Đại cương về Vitamin
Định nghĩa
Vitamin là những chất hữu cơ mà cơ thể hầu như không tự tổng hợp được mà phải đưa từ ngoài vào. Với một lượng nhỏ so với khẩu phần ăn hàng ngày có tác dụng duy trì các quá trình chuyển hóa đảm bảo sự sinh trưởng và hoạt động bình thường của cơ thể.
Contents
- 1 Vai trò của chúng với cơ thể
- 2 Nhu cầu về Vitamin của cơ thể.
- 3 Phân loại các vitamin
- 3.1 Vitamin tan trong nước: gồm có các nhóm B, Vitamin C, Vitamin PP
- 3.2 Vitamin tan trong dầu
- 3.3 Vitamin tan trong nước
- 3.4 Hấp thu trực tiếp qua thành ruột vào máu, không cần chất nhũ hóa.
- 3.5 Lọc được qua cầu thận và có thể thải trừ qua nước tiểu khi thừa.
- 3.6 Vì không bền vững trong cơ thể nên nói chung ít gây độc.
Vai trò của chúng với cơ thể
- Tham gia vào cấu tạo enzym xúc tác cho các phản ứng chuyển hóa trong cơ thể. Hầu hết các vitamin tan trong nước đều là coenzym của một enzym chuyên biệt. Nếu thiếu Vitamin thì hệ enzym tương ứng không được tạo thành, quá trình chuyển hóa bị rối loạn gây nên một số bệnh cho cơ thể.
- Làm tăng sức đề kháng, chống oxy hóa, bảo vệ các tế bào thần kinh qua đó tham gia bảo vệ cơ thể. Ví dụ như: vitamin C, A, E, B12…
- Tác động qua lại với hormon.
- Các vitamin có tác động qua lại với nhau, khi thừa hoặc thiếu một vitamin nào đó sẽ kéo theo thừa hoặc thiếu các vitamin khác và gây bệnh cho cơ thể. Ví dụ như: thiếu vitamin B12 cơ thể sẽ không tổng hợp được acid folic gây bệnh thiếu máu…
Nhu cầu về Vitamin của cơ thể.
Nhu cầu về vitamin là lượng vitamin cần thiết duy trì hoạt động bình thường của cơ thể. Nhu cầu về vitamin thay đổi tùy thuộc vào lứa tuổi, giới tính và tình trạng sinh lý của cơ thể. Khi thiếu hay thừa vitamin đều gây rối loạn chuyển hóa của cơ thể và gây bệnh.
Nguyên nhân thiếu vitamin:
- Do ăn uống không đầy đủ hoặc nhu cầu cơ thể tăng như đối với phụ nữ có thai, cho con bú. Người mới ốm dậy, lao động nặng nhọc.
- Do rối loạn hấp thu: có bệnh viêm loét dạ dày tá tràng hoặc cắt dạ dày, bệnh gan, tụy…
- Khuyết tật di truyền: thiếu enzym hoặc yếu tố cần để hấp thu như thiếu yếu tố nội nên không hấp thu được B12.
- Dùng các thuốc làm giảm hấp thu hoặc dùng các thuốc kháng sinh diệt vi khuẩn tổng hợp vitamin ở ruột.
Thiếu vitamin
Thường người ta thiếu nhiều vitamin một lúc nên khi điều trị phối hợp vitamin. Khi thiếu vitamin nhẹ có thể điều trị bằng cách dùng chế độ ăn các chất có chứa nhiều vitamin. Khi thiếu vitamin nặng thì phải bổ sung dưới dạng thuốc. Trường hợp thiếu vitamin do rối loạn hấp thu ở ruột hoặc do thiếu yếu tố cần thiết để hấp thu vitamin qua ruột thì bổ sung vitamin bằng đường tiêm.
Thừa vitamin
Thừa vitamin chủ yếu gặp ở nhóm vitamin tan trong dầu còn các vitamin tan trong nước ít khi thừa vì chúng thải trừ nhanh, không tích lũy. Nguyên nhân thừa vitamin chủ yếu do lạm dụng thuốc. Ngoài ra gặp một số ít trường hợp thừa vitamin cấp tính do ăn loại thức ăn có chứa lượng lớn vitamin tan trong dầu, như ăn gan gấu trắng, gan cá thu…
Phân loại các vitamin
Có nhiều cách phân loại khác nhau, nhưng thông dụng nhất vẫn là cách phân loại dựa vào độ tan:
Vitamin tan trong dầu: vitamin A, D, E, K.
Vitamin tan trong nước: gồm có các nhóm B, Vitamin C, Vitamin PP
Vitamin tan trong dầu
Hấp thu cùng với các chất mỡ vào vòng tuần hoàn chung. Khi cơ thể không hấp thu được mỡ thì không hấp thu được vitamin.
Quá trình hấp thu đòi hỏi phải có acid mật làm chất nhũ hóa vì mỡ không tan được trong máu, do đó để thuốc hấp thu tốt thì nên uống trong hoặc sau bữa ăn.
Khi dùng quá liều không thải trừ hết qua thận mà tích lũy chủ yếu ở gan và mô mỡ. Khi dùng liều cao và kéo dài sẽ gây độc tính, đặc biệt là vitamin A và D.
Do tích lũy trong cơ thể nên các triệu chứng thiếu thường xuất hiện chậm không cần bổ sung hàng ngày dưới dạng thuốc.
Tương đối bền vững với nhiệt, không bị phá hủy trong quá trình nấu nướng.