Kháng sinh Penicilin tự nhiên

Đại cương về kháng sinh Penicilin .

Cơ chế tác dụng chung :

Kháng sinh Penicillin có khả năng acyl hóa các D-alanin tranpeptidase, làm quá trình tổng hợp peptidoglycan không được thực hiện. Sinh tổng hợp vách tế bào bị dừng lại.

Hoạt hóa các enzyme tự phân giải murein hydroxylase làm tăng phân hủy các vách tế bào vi khuẩn. Kết quả làm cho vi khuẩn bị tiêu diệt.

Các vi khuẩn G- do vách tế bào có ít peptidoglycan nên ít nhạy cảm hơn với penicillin. Hơn nữa các vi khuẩn G-  do có lớp vỏ phospholipid bao phủ bên ngoài làm cho các penicillin khó thấm qua, vì vậy nói chung penicillin ít tác dụng với vi khuẩn G- ( trừ một số penicillin phổ rộng ví dụ như amoxcilin ưa nước có thể đi qua các kênh porin trên màng vi khuẩn G- ).

Cơ chế kháng thuốc :

Các loại vi khuẩn có thể kháng penicillin gồm:
+ Các vi khuẩn không có vách tế bào
+ Các vi khuẩn tạo ra beta-lactamase   ( penicilinase)

+ Các vi khuẩn không có receptor của penicilin hoặc do cấu tạo vách tế bào ngăn không cho  thấm qua hoặc không cho penicilin gắn vào receptor của nó
+ Do enzym tự phân giải ( murein hydroxylase ) của vi khuẩn không được hoạt hóa.

Phân loại kháng sinh penicilin :

– Các Penicillin tự nhiên
– Các Penicillin kháng penicilinase
– Các Penicillin phổ rộng
– Các Penicillin kháng Pseudomonas

Penicilin tự nhiên

Nguồn gốc :

Bao gồm: benzylpenicilin ( penicillin G), phenoxymethylpenicilin ( penicillin V ), penicillin chậm ( procain benzylpenicilin, benzathin benxylpenicilin , benethamin penicillin).
Kháng sinh Benzylpenicilin là một penicillin tự nhiên thu được từ môi trường nuôi cấy nấm Penicillium chrysogenum.

Dược động học :

Khi dùng đường uống Penicillin G bị mất hoạt tính bởi dịch vị. Thuốc dùng chủ yếu là dùng đường tiêm bắp. Penicilin V là kháng sinh tự nhiên bền với acid dạ dày, nên chủ yếu dùng đường uống, sinh khả dụng khoảng 60%. Sau khi uống 800.000 UI ( 500mg) sau khoảng 30-60 phút, đạt nồng độ tối đa ở trong máu khoảng 3-5 g/ml. Thuốc liên kết với protein huyết tương khoảng 60-80 % và phân bố rộng rãi trong các mô , dịch cơ thể.

Các penicillin chậm là những benzylpenicilin gắn thêm một chất làm tăng thêm trọng lượng phân tử, bao gồm procain benzylpenicilin, benzathin benzylpenicilin và benethamin benzylpenicilin. Khi vào trong  cơ thể, các chất này sẽ thủy phân dần dần giải phóng benzylpenicilin, kéo dài tác dụng của thuốc.

Procain benzylpenicilin, dùng tiêm bắp, sau khi tiêm khoảng 1-4 giờ thuốc đạt được nồng độ tối đa trong máu và duy trì tác dụng trong khoảng 12-24 giờ.

Benethamin benzylpenicilin hấp thu tốt qua đường tiêm,duy trì tác dụng trong  khoảng 4-5 ngày.

Benzathin benzylpenicilin dùng cả qua đường uống  đừơng tiêm, sau khi tiêm 6-12 giờ đạt được nồng độ tối đa trong máu, duy trì tác dụng 7-15 ngày.

Penicillin G sau khi tiêm bắp khoảng 15-30 phút thì đạt được nồng độ tối đa trong máu và duy trì trong 4 giờ.

Tác dụng của thuốc

Penicilin là kháng sinh  hoạt phổ hẹp, tác dụng chủ yếu trên  các vi khuẩn G+ như : tụ cầu ( Staphylococcus ), liên cầu ( Streptococcus ), phế cầu ( Pneumococcus ), trực khuẩn than, uốn ván, hoại thư sinh hơi, bạch cầu, xoắn khuẩn giang mai. Ngoài ra thuốc còn tác dụng lên một số vi khuẩn G- như lậu cầu ( Neisseria gonorrhoeae) và màng não cầu ( Neisseria meningitidis ).

Chỉ định

+ Nhiễm khuẩn ở đường hô hấp, tai mũi họng.
+ Nhiễm khuẩn máu
+ Viêm xương tủy cấp tính và mạn tính
+ Viêm màng tim trong do liên cầu khuẩn
+ Lậu, giang mai
+ Các chỉ định khác như: uốn ván, hoại thư sinh hơi, than.

Các tác dụng không mong muốn

Penicillin  có độc tính thấp tuy nhiên cũng dễ gây dị ứng thuốc: mẫn ngứa, mề đay, ngoại ban và nguy hiểm nhất là sốc phản vệ.
Ngoài ra thuốc có thể gây nên viêm tĩnh mạch huyết khối, thiếu máu, tan máu….

Tương tác với thuốc

Khi dùng kết hợp với các kháng sinh kiềm khuẩn như tetraculin, erythromycin sẽ làm giảm tác dụng của penicillin vì làm chậm tốc độ phát triển của vi khuẩn.

Nếu dùng đồng thời với probenecid sẽ làm chậm thải trừ, tăng nồng độ penicillin trong huyết tương và kéo dài tác động của penicillin.

Một số loại thuốc chống viêm không steroid như aspirin, indomethacin, phenylbutazon… sẽ kéo dài thời gian bán thải của penicillin.