Các chỉ tiêu trong tiêu chuẩn dược liệu

Các đặc điểm cảm quan:

Mô tả các đặc điểm có thể cảm nhận bằng các giác quan có thể xác định, đánh giá hay phân biệt dược liệu. Chú trọng đến những đặc điểm tập trung để nhận diện phân biệt các dược liệu với nhau hoặc những dược liệu có hình thức giống nhau để phân biệt tránh nhầm lẫn. Các đặc điểm cảm quan thường được dùng để mô tả dược liệu là:

+ Hình dáng, kích thước và màu sắc của dược liệu, đối với vài dược liệu cần phải bẻ hay cắt ra để quan sát thể chất hoặc màu sắc của dược liệu.

+ Vị có thể ngọt như cam thảo cỏ ngọt, chua đối với dược liệu chứa acid hữu cơ, đắng như đối với các động vật chứa alkaloid, cay đối với gừng ớt…

+ Thể chất của dược liệu nặng hay nhẹ, cứng mềm hay dẻo, chắc hay xốp, dai hay dòn…

+ Trong nhiều trường hợp có thể phát hiện sự giả mạo bằng cách soi mặt cắt dược liệu hay bột dược liệu dưới ánh đèn tử ngoại. Có khi trước khi soi người ta có thể nhỏ thêm vào bột dược liệu các thuốc thử để làm tăng cách đặc điểm nhận biết.

Các đặc điểm hiển vi:

Là phương pháp đánh giá dựa trên sự quan sát các đặc điểm của dược liệu dưới kính hiển vi bao gồm quan sát vi phẫu và soi bột đây là phương pháp đơn giản và được sử dụng nhiều trong kiểm nghiệm dược liệu. Phương pháp này thực hiện đơn giản không yêu cầu máy móc phúc tạp, trong một số trường hợp phương pháp này còn có hiệu quả hơn cả phương pháp hóa học. Dùng kính hiển vi không những phát hiện được các chất giả mạo mà còn phát hiện ra tý lệ của các chất giả mạo căn cứ vào số lượng một số đặc điểm nào đó của mẫu kiểm nghiệm so với mẫu đối chứng.

Mô tả đặc điểm hiển vi:

Mô tả các đặc điểm của bột dược liệu vi phẫu giúp cho chúng ta nhận định đúng được và phân biệt các dược liệu có cấu trúc tương tự nhau. Lưu ý các đặc điểm đặc trưng để phân biệt dược liệu này với dược liệu khác. Đối với vi phẫu nên tập trung quan sát các đặc điểm ở biểu bì ví dụ đặc điểm của lông che chở, hoặc lông tiết, mật độ phân bố của chúng trên cơ quan, đặc trưng của lớp cutin trên bề mặt biểu bì… Hình dạng và tỷ lệ của phần biểu bì, mô mềm, mô dẫn..

Đối với bột dược liệu các đặc điểm của lông che chở và lông tiết, mạch dẫn, sợi, tế bào mô cứng, hạt tinh bột , mô cứng, tế bào cứng, hạt tinh thể… Các phản ứng hóa mô định tính nhanh trên vi phẫu các nhóm hợp chất góp phần xác nhận dược liệu, phân biệt giả mạo. Vì vậy các phản ứng hoa học rất hữu ích cho việc xác định hoạt chất trong dược liệu được trộn thêm hay có sẵn trong dược liệu.

Xác định bằng các hằng số vật lí

Xác định các hằng số vật lí để đánh giá chất lượng dược liệu thường được tiến hành với các dược liệu đối với các sản phẩm tiết hay chiết từ cây con làm thuốc, như tinh dầu, dầu béo nhựa sáp.. các hằng số vật lí được xác định bằng độ hòa tan, tỷ trọng, năng suất quay cực riêng, chỉ số khúc xạ, nhiệt độ đông đặc hay nhiệt độ nóng chảy.